Ryszard Kaczorowski: Człowiek, którego życie było służbą Ojczyźnie

Ryszard Kaczorowski od najmłodszych lat był związany z harcerstwem. W 1940 roku został aresztowany przez NKWD i skazany na karę śmierci. Po 100 dniach w celi śmierci władze ZSRR zmieniły wyrok na 10 lat łagru. Przebywał na Kołymie aż do podpisania Układu Sikorski-Majski, dzięki któremu wyszedł na wolność. Po zakończeniu wojny osiadł w Wielkiej Brytanii. Urząd głowy państwa na uchodźstwie objął w roku 1989. Zginął tragicznie w katastrofie smoleńskiej w 2010 roku – w drodze na uroczystości rocznicowe Zbrodni Katyńskiej.

Przyszedł na świat w 1919 r. w Białymstoku. Ważnym wydarzeniem w jego życiu było wstąpienie w 1931 r. do Związku Harcerstwa Polskiego. „Harcerstwo stało się jego wielką przygodą, pasją i szkołą życia. (…) w swoim londyńskim domu przechowywał ziemię spod trzech dębów w Lesie Zwierzynieckim, gdzie w 1933 r. składał przyrzeczenie harcerskie” – pisał prof. Krzysztof Tarka*.

Po wybuchu II wojny światowej organizował w swoim rodzinnym mieście Szare Szeregi, działającą w konspiracji organizację harcerską. Wkrótce jednak NKWD wpadło na jego trop (Rosjanie zajęli Białystok we wrześniu 1939 r.). 1 lutego 1941 r., wraz trzema innymi kolegami z harcerstwa, został skazany na karę śmierci za wstąpienie do „polskiej kontrrewolucyjnej powstańczej organizacji”.

Przesiedział w celi śmierci ponad 3 miesiące, karę ostateczną zamieniono mu na 10 lat w obozie pracy, w którym przebywał do 1942 r. Wyszedł z niego na mocy amnestii, którą orzekł Związek Radziecki po podpisaniu układu Sikorski-Majski. Wstąpił do armii Andersa, walczył w II korpusie i w 1945 r. wylądował w Anglii.

Na emigracji Ryszard Kaczorowski nie angażował się w życie polityczne, ale w społeczne. W 1967 r. Naczelna Rada Harcerstwa wybrała go przewodniczącym Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju. Funkcję tę sprawował przez ponad 20 lat.

I kiedy wydawało się, że wielka polityka go ominie, w 1986 r., tuż po przejściu na emeryturę wszedł w skład rządu emigracyjnego jako minister ds. kraju. Dwa lata później ówczesny prezydent Kazimierz Sabbat wyznaczył go na swojego następcę. Sabbat zmarł nagle, na londyńskiej ulicy 19 lipca 1989 r. Ryszard Kaczorowski został zaprzysiężony na prezydenta już trzy dni później.

Jego prezydentura trwała równo 17 miesięcy. Zgodnie z artykułem 20. Konstytucji Kwietniowej, prezydent miał złożyć urząd tuż po tym, jak w Polsce odbędą się wolne wybory. Władze emigracyjne nie uważały za takie wyborów z 4 czerwca 1989 r., bo w Sejmie opozycja mogła zdobyć jedynie 1/3 miejsc.

Po wyborach premierem został opozycjonista Tadeusz Mazowiecki, ale prezydentem komunista Wojciech Jaruzelski. Dlatego ośrodek londyński wstrzymywał się z podjęciem decyzji o zakończeniu swojej misji.

„Posługiwali się wyśrubowanymi standardami moralnymi. Zakładali, że jeśli tyle czasu już wytrwali, to trzeba doczekać takiego momentu, że można będzie powiedzieć bez wątpliwości »Tak, Polska jest wolna, niepodległa«”– mówi historyk prof. Rafał Habielski.

Za pierwsze prawdziwie wolne wybory uznano te prezydenckie z listopada/grudnia 1990 r. W związku z tym prezydent Kaczorowski 22 grudnia 1990 r. przekazał insygnia prezydenckie Lechowi Wałęsie.

Po rozwiązaniu rządu RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski nadal mieszkał w Londynie, jednak często bywał w Polsce. Prowadził aktywne życie publiczne. Uczestniczył w wielu wydarzeniach w kraju i zagranicą, którym niejednokrotnie patronował. Był m.in. sekretarzem honorowym Funduszu Pomocy Krajowi, przewodniczącym Rady Dziedzictwa Archiwalnego w Warszawie czy członkiem Głównej Kwatery Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju w Londynie.

Zginął 10 kwietnia 2010 r. w Smoleńsku. Został pochowany w Panteonie Wielkich Polaków w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie.

^*„Poczet Prezydentów Rzeczpospolitej Polskiej na uchodźstwie w latach 1939-1990”, Instytut Pamięci Narodowej, Białystok 2015

Zobacz także: 

• Budowa Mauzoleum Prezydentów RP na uchodźstwie
• Uroczyste sprowadzenie szczątków Prezydentów RP na uchodźstwie z Anglii do Polski – poznaj program uroczystości 
• Misja: Wolna Polska

Projekt objęty jest Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości.

Projekt objęty jest Honorowym Patronatem Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego.

Inicjatywa jest realizowana przez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie” we współpracy z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów, Instytutem Pamięci Narodowej, Centrum Opatrzności Bożej, Ministerstwem Obrony Narodowej, Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz Biurem Programu „Niepodległa”.