Dekada Franciszka. 11 istotnych dokumentów pontyfikatu

13 marca 2013 roku na balkon w Bazylice Świętego Piotra wyszedł skromny kardynał z Argentyny wybrany przez konklawe na 266. następcę Świętego Piotra. W ciągu tej dekady następują gwałtowne zmiany, które sam papież Franciszek określa zmianą epoki. 10 lat pontyfikatu owocuje 11 istotnymi dla życia Kościoła dokumentami papieskimi.

Obraz papieża modlącego się w szczytowym momencie pandemii na opustoszałym placu św. Piotra  symbolicznie unaocznia cały światowy kryzys, ujawniając go w miejscu, które ma być symbolem obecności i jedności. Lawinowy przyrost uzależnienia od technologii, wybuch pandemii, krwawa wojna na Ukrainie, radykalne przeobrażenia w relacjach międzynarodowych. W ciągu dekady pontyfikatu Franciszka następują gwałtowne zmiany, które sam papież określa zmianą epoki.

W tym czasie rodzą się i wchodzą w życie istotne papieskie dokumenty. Jest ich 11. Prześledźmy je chronologicznie.

2013.06.29 – Rzym – «Lumen Fidei». Encyklika o wierze

Pierwsza encyklika papieża Franciszka została wydana w zaledwie 3 miesiące po rozpoczęciu jego pontyfikatu. Papież nazwał ją „encykliką na cztery ręce”, nawiązując do rozpoczęcia pracy przez jego poprzednika, Benedykta XVI.  Rozdział pierwszy − Myśmy uwierzyli miłości − przedstawia wiarę starotestamentalnego patriarchy Abrahama oraz Narodu wybranego, by w końcowej części przejść do tematu pełni wiary zbawczej w osobę Jezusa Chrystusa, doświadczanej we wspólnocie Kościoła. W rozdziale drugim − Jeżeli nie uwierzycie, nie zrozumiecie − papież zajmuje się związkiem wiary z miłością, rozumem, szukaniem Boga oraz teologią. Rozdziale trzeci − Przekazuję wam to, co przejąłem −  to problematyka przekazywania wiary we wspólnocie wierzących. Czwarty − Bóg przysposabia im miasto − dotyczy spełnienia wiary w relacjach międzyludzkich, w rodzinie, życiu społecznym, w postawie wobec cierpienia i śmierci. Dokument kończy modlitwa do Matki Bożej jako Błogosławionej, która uwierzyła.

2013.11.24 – Rzym – «Evangelii Gaudium». Adhortacja Apostolska o głoszeniu Ewangelii we współczesnym świecie

 To dokument programowy pontyfikatu Franciszka, a jednocześnie podsumowanie zgromadzenia zwyczajnego Synodu Biskupów nt. nowej ewangelizacji.

Papież zachęca struktury kościelne „do wejścia w zdecydowany proces rozeznania, oczyszczenia i reformy”, wyraźnie podkreślając, że Kościół powinien funkcjonować w „permanentnym stanie misji”.

„Gdy staramy się powrócić do źródeł i odzyskać pierwotną świeżość Ewangelii, pojawiają się nowe drogi, twórcze metody, inne formy wyrazu, bardziej wymowne znaki, słowa zawierające nowy sens dla dzisiejszego świata” – tłumaczy Ojciec Święty. Dlatego Franciszek zachęca, by mówić częściej o łasce aniżeli o prawie, o Jezusie niż o Kościele, o Słowie Bożym niż o papieżu.

2015.05.24 – Rzym – «Laudato Si’». Encyklika poświęcona trosce o wspólny dom

To pierwsza w dziejach Kościoła encyklika poświęcona ochronie naturalnego środowiska człowieka. Papież mówi w niej o skrajnym konsumpcjonizmie jako głównej przyczynie obecnego kryzysu ekologicznego. Wskazuje na solidarność międzypokoleniową, która nie jest możliwa bez troski o stan ziemi, jaką przekażemy naszym wnukom. Dobitnie podkreśla, że „nie da się pogodzić obrony przyrody z usprawiedliwianiem aborcji”. W encyklice zostają poddane krytyce ruchy ekologiczne, które walcząc o ochronę natury, nie odnosząc tych zasad do troski o ludzkie życie.

2016.03.19 – Rzym – «Amoris Laetitia». Adhortacja Apostolska o miłości w rodzinie

Sercem adhortacji jest rozważanie obecności Chrystusa zmartwychwstałego w miłości rodzinnej i przyzywanie ognia Ducha Świętego dla wszystkich rodzin na świecie. Kulminacyjnym punktem adhortacji jest ukazanie sumienia i jego zasadniczej i niezastąpionej roli w moralnej ocenie postępowania ludzkiego w życiu małżeńskim i rodzinnym. Nowością, owocem pewnej ewolucji Tradycji Kościoła są kwestie towarzyszenia ludziom w sytuacjach delikatnych i „nieregularnych”. Głównym staraniem papieża jest to, by opisać wieloraką miłość chrześcijańską w rodzinie, niż by dać wykład doktryny katolickiej na temat małżeństwa i rodziny. Dokument jest zaproszeniem, aby przebyć via caritatis (drogę miłości) – skierowanym także do tych, którzy mają trudności, aby w pełni żyć prawem Bożym.

2016.06.29 – Rzym – «Vultum Dei Querere». Konstytucja Apostolska o żeńskim życiu kontemplacyjnym

Franciszek poświęca ją chwale powołania do życia kontemplacyjnego. Zastanawia się nad 12 aspektami życia kontemplacyjnego takimi, jak: formacja, modlitwa, Słowo Boże, sakramenty Eucharystii i Pojednania, życie braterskie we wspólnocie, federacje, klasztor, praca, cisza, media i asceza. Na zakończenie zauważa, że ​​zakonnice są potrzebne „światu i Kościołowi” jako „latarnie światła na drodze mężczyzn i kobiet naszych czasów”.

2017.12.27 – Rzym – «Veritatis Gaudium». Konstytucja Apostolska o uniwersytetach i wydziałach kościelnych

Dokument dotyczy wyłącznie uniwersytetów i wydziałów kościelnych, które zasadniczo różnią się od katolickich instytucji szkolnictwa wyższego tym, że oferują stopnie nadawane z upoważnienia Stolicy Apostolskiej. Dokument przewiduje „kształcenie na odległość”. Zawiera również nowe przepisy dotyczące uchodźców i migrantów, dla których przedłożenie wymaganych weryfikacji akademickich byłoby niemożliwe.

2018.03.19 – Rzym – «Gaudete et Exultate». Adhortacja Apostolska o powołaniu do świętości w świecie współczesnym

 Papieski dokument jest rozważaniem o aktualności Bożego wezwania i powołania każdego chrześcijanina do świętości w realiach współczesnego świata. Franciszek wskazuje, że Bóg pragnie, abyśmy byli świętymi i oczekuje, że nie zadowolimy się życiem przeciętnym, byle jakim, rozwodnionym, pustym, ale zaryzykujemy wędrówkę Jego ścieżkami, podążając mimo przeszkód za Słowem Bożym.

 2018.09.15 – Rzym – «Episcopalis Communio». Konstytucja Apostolska o Synodzie Biskupów

Dokument opisuje przekształcenie synodu z jednorazowego wydarzenia, jakim było dotychczas to (trwające zwykle zaledwie kilka tygodni) zgromadzenie, w dłuższy i obejmujący całą wspólnotę proces (najbliższy synod ma trwać od października 2021 do października 2023 r., a nawet dłużej). Ma on być  trójfazowy, z trzema wyraźnie określonymi etapami: konsultacji, celebracji i realizacji. Nowością jest przede wszystkim etap pierwszy: konsultacyjny, skoncentrowany na „słuchaniu ludu, aż po odkrycie w nim tego, do czego wzywa nas Bóg”.

2019.03.25 – Loreto – «Christus Vivit». Posynodalna Adhortacja Apostolska

„Chrystus żyje. On jest naszą nadzieją, jest najpiękniejszą młodością tego świata. Wszystko, czego dotknie, staje się młode, staje się nowe, napełnia się życiem. Tak więc pierwsze słowa, które pragnę skierować do każdego z młodych chrześcijan, brzmią: On żyje i chce, abyś żył!” – tak zaczyna się adhortacja, w której Franciszek podkreśla, że Jezus Chrystus żyje i jest ciągle młody. Podobnie jak Kościół, który „jest młody, kiedy jest sobą, gdy otrzymuje coraz to nowe siły płynące ze słowa Bożego, z Eucharystii, z obecności Chrystusa każdego dnia. Jest młody, kiedy potrafi powracać do swojego źródła”. Franciszek pisze także o Maryi, „Dziewczynie z Nazaretu”, która jaśnieje w sercu Kościoła. Wymienia wielu młodych świętych: św. Sebastian, św. Franciszek z Asyżu, św. Joanna d’Arc, bł. Andrzej Phû Yên, św. Kateri Tekakwitha, św. Dominik Savio, św. Teresa od Dzieciątka Jezus, bł. Zefiryn Namuncurá, bł. Izydor Bakanja, bł. Piotr Jerzy Frassati, bł. Marceli Callo, bł. Klara Badano, którzy mogą być wzorcem postaw dla młodego pokolenia.

Franciszek odnosi się w tej adhortacji do środowiska cyfrowego, stanowiącego dla całego globu, a zwłaszcza młodych wyjątkową możliwość dialogu, spotkań i wymiany między ludźmi, a także dostępu do informacji i wiedzy. Dokument przestrzega jednak przed zagrożeniami płynącymi z internetu i mediów społecznościowych.

Adhortację zamyka życzenie Franciszka. „Drodzy młodzi, będę szczęśliwy, widząc, że biegniecie szybciej niż ci wolni i lękliwi. Biegnijcie, pociągani przez to Oblicze, tak bardzo umiłowane, które adorujemy w świętej Eucharystii i rozpoznajemy w ciele cierpiącego brata. Niech was ponagla Duch Święty do tego biegu naprzód. Kościół potrzebuje waszego zapału, waszych intuicji, waszej wiary”.

2020.10.03 – Asyż – «Fratelli tutti». Encyklika o braterstwie i przyjaźni społecznej

Dokument został napisany w chwili wybuchu pandemii koronawirusa, która uwypukliła, jak to określa papież: „niezdolność do wspólnego działania”. Franciszek wymienia niepowodzenia różnych form integracji i rozpalanie się na nowo dawnych konfliktów, ograniczenia globalizacji jedynie do wymiaru gospodarki rynkowej, sprowadzającej ludzi do roli konsumentów lub obserwatorów, lansującej jednolity wzorzec kulturowy.

Papież apeluje o dążenie do rozwoju etycznego, gdyż „jeśli tak się nie dzieje, przekazywany jest egoizm, przemoc, korupcja w jej różnych formach, obojętność, a ostatecznie życie zamknięte na wszelką transcendencję i ograniczone korzyściami indywidualnymi”.

Zachęca do współpracy regionalnej mniejszych państw, by chronić się przed dyktatem ze strony silniejszych. Podkreśla konieczność prowadzeniu dialogu w prawdzie, przy jednoczesnym demaskowaniu manipulacji, zniekształcania i ukrywania prawdy. Wskazuje na rolę religii w służbie braterstwu.

 2022.03.19 – Rzym – «Praedicate Evangelium». Konstytucja Apostolska o Kurii Rzymskiej i jej służbie Kościołowi w świecie

Nowa konstytucja uchyla i zastępuje dotychczas obowiązującą konstytucję apostolską „Pastor Bonus”, wydaną w 1988 roku przez św. Jana Pawła II. Sankcjonuje ona zmiany w Kurii Rzymskiej wprowadzone za pontyfikatu Franciszka. Wprowadza nowości: zastąpienie dotychczasowych kongregacji i papieskich rad – dykasteriami i połączenie kilku urzędów kurialnych, umożliwienie kierowania dykasteriami ludziom świeckim, a także pierwszeństwo ewangelizacji w pracy Kurii Rzymskiej.

Konstytucja nadaje kurii strukturę bardziej misyjną, tak aby służyła Kościołom lokalnym i ewangelizacji. Członkowie Kurii Rzymskiej, co podkreśla papież, są również „ uczniami-misjonarzami”. Synodalność ma być zwyczajnym sposobem jej pracy. Konstytucja mówi o tym, że „każdy wierny może przewodniczyć dykasterii lub innemu organowi kurialnemu” – może być to także osoba świecka. Franciszek dobitnie wskazuje w dokumencie, że władza rządzenia w Kościele nie pochodzi z sakramentu święceń, ale z misji kanonicznej.

Zobacz także: 

Święto Watykanu w Świątyni Opatrzności Bożej w 10. rocznicę wyboru papieża Franciszka na Stolicę Piotrową